ვრცელი რეზიუმე 

როგორც ცნობილია, უკანასკნელ ოცწლეულში განვითარებულ ქვეყნებში აღებულია კურსი ინოვაციური ეკონომიკის მშენებლობაზე. ამჟამად საქართველოს წინაშეც დგას ასეთი ამოცანა. ამიტომ, იმისათვის, რომ ნაკლები შეცდომა იყოს დაშვებული მისი აშენების დროს, საჭიროა ამ მიმართულებით განვითარებული ქვეყნების გამოცდილების შესწავლა, განსაკუთრებით ინოვაციური სისტემების ფორმირების სფეროში. საქმე ისაა, რომ ინოვაციური სისტემების კომპონენტების წარმატებულ აგებასთან ერთად, ძალიან ხშირად ადგილი აქვს წარუმატებლობებს, რომელთა შედეგად წარმოიშვება სერიოზული საფინანსო დანაკარგები როგორც სახელმწიფო საფინანსო რესურსების სფეროში, ასევე კერძო სექტორშიც, რასაც მრავალი მეცნიერი აღნიშნავს. ასე მაგალითად, სრულიად ახალ ფუნდამენტურ გამოკვლევაში აღინიშნება, რომ “ინოვაციების მოდელის გავრცელების ფონზე, რომელიც დაკავშირებულია გარკვეულ მიმართულებებზე მოდასთან და ახალი მიმართულებების შეფასების ობიექტურ სიძნელეებთან, ძლიერდება “ბუშტების” გაჩენის რისკები იმ სფეროებში, რომელთა მიმართებაში გარღვევითი განვითარების მოლოდინი ფორმირდება” ([Структурная политика ..., 2018, с. 11], [European Parliamentary …, 2016]-დან). მაგრამ ზოგიერთ ქვეყანაში, რომლებიც მეტისმეტად გატაცებულები აღმოჩნდნენ მოდით ინოვაციური ეკონომიკის აგებაზე, ბევრი “ბუშტი”, დაკავშირებული მსხვილ საფინანსო დანაკარგებთან როგორც სახელმწიფო, ასევე კერძო სექტორებში, გაჩნდა არა მარტო “გარღვევითი”, არამედ “გასაუმჯობესებელი” ინოვაციების სფეროშიც. ამიტომ საჭიროა ინოვაციური სისტემის აგებაში განვითარებული ქვეყნების გამოცდილების შესწავლა იმისათვის, რომ საფინანსო დანაკარგებთან დაკავშირებული ნაკლები შეცდომა იყოს დაშვებული საქართველოში ინოვაციური სისტემის კომპონენტების ფორმირების დროს.

კიდევ ერთი გარემოება, რომელიც საჭიროა აღვნიშნოთ შესავალში _ ესაა სტრუქტურული, სამრეწველო (სტრუქტურული დარგობრივი), რეგიონული (სტრუქტურული რეგიონული) და ინოვაციური პოლიტიკებისა, და ასევე, კერძო სექტორის ბიზნესკოორდინაციის (ევროკავშირთან საქართველოს ასოცირების შეთანხმების ვერსიით _ “საწარმოების პოლიტიკის”) რაციონალური შეხამების აუცილებლობა, რადგანაც მათი კოორდინაციის მექანიზმების ურთიერთდაკავშირების ხარისხზეა დამოკიდებული, კერძოდ, ინოვაციური სისტემების და, საერთოდ, ეკონომიკის განვითარებისა და ფუნქციონირების ეფექტიანობა. როგორც ცნობილია, საქართველომ ხელი მოაწერა ევროკავშირთან ასოცირების შესახებ შეთანხმებას [ასოცირების შესახებ შეთანხმება ..., 2014], რომლის დებულებებში მკვეთრად გამოსახულია საკუთრივ ფართო გაგებით “სტრუქტურული პოლიტიკა”, შემდეგ “სამრეწველო პოლიტიკა” და “ინოვაციური პოლიტიკა” როგორც მისი შემადგენელი ნაწილი, ასევე _ “საწარმოების პოლიტიკა”. ზემოთ აღნიშნულ ფუნდამენტურ კვლევაში კი დასმულია ყველა წერტილი “i”-ზე: სტრუქტურული პოლიტიკა განიხილება როგორც სამრეწველო პოლიტიკა უფრო ფართო გაგებით, ინოვაციური და რეგიონული პოლიტიკები კი წარმოადგენს სტრუქტურული პოლიტიკის მნიშვნელოვან შემადგენელ ნაწილებს.   

ამ სტატიაში იკვლევა ინოვაციური სისტემების ტრანსფორმაცია უკანასკნელი 50-60 წლის განმავლობაში. თავდაპირველად დახასიათებულია მსოფლიოში არსებული ეროვნული ინოვაციური სისტემების (ეის) ძირითადი მოდელები. შემდეგ გამოკვლეულია ეის-ების ტრანსფორმაციის პროცესები სამ ქვეყანაში: საფრანგეთში, სამხრეთ კორეასა და ფინეთში. ეის-ების ტრანსფორმაციის (განვითარების) პროცესში შეიძლება გამოვყოთ ორი ეტაპი. პირველი ეტაპი მოიცავს გასული საუკუნის 50-80-იან წლებს, როდესაც არ ხდებოდა ეის-ების და ინოვაციური პოლიტიკის მკვეთრი გამოყოფა ეკონომიკური განვითარების კოორდინაციის საერთო მექანიზმებიდან და რეგულირება ხდებოდა საერთო სახელმწიფო სტრუქტურული (სამრეწველო და რეგიონული) პოლიტიკისა და კერძო ბიზნესკოორდინაციის (ესე იგი საწარმოების პოლიტიკის) ჩარჩოებში. ტრანსფორმაციის მეორე ეტაპი, როდესაც განვითარებულ ქვეყნებში კურსი აღებული იყო ინოვაციური ეკონომიკის ფორმირებაზე, დაიწყო გასული საუკუნის ბოლო წლებში და აქამდე გრძელდება. ზოგიერთ ქვეყანაში ამ ეტაპზე ინოვაციური სისტემების მოდელების ტრანსფორმაციამ წარმატებულად ჩაიარა. წარმატებული ტრანსფორმაციის მაგალითების სახით ნაშრომში მოყვანილია საფრანგეთი და სამხრეთი კორეა (უკანასკნელში ტრანსფორმაცია ყველაზე უფრო წარმატებული აღმოჩნდა). ამავდროულად, ფინეთის ინოვაციური სისტემა, რომელიც მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე საუკეთესოდ ითვლებოდა, ამ ეტაპზე ინტენსიური ტრანსფორმაციული გარდაქმნების შემდეგ უკვე ვეღარ ასრულებდა ეკონომიკური ზრდის მხარდაჭერის ფუნქციას და ფაქტობრივად შეწყვიტა პროდუქტიული მუშაობა. ნათელია, რომ სისტემაში გაჩნდა “ბუშტები”, რომლებიც არ უზრუნველყოფდა სისტემის განვითარებაზე გაწეული ხარჯების უკუაღებას. ამიტომ ამ სტატიაში მოყვანილია ეკონომიკური თანამშრომლობის და განვითარების ორგანიზაციის ექსპერტების რეკომენდაციები მისი რეფორმირების შესახებ, რომელთა მხედველობაში მიღება სასარგებლო იქნება საქართველოში ეის-ის კომპონენტების აგების დროს. ამის გარდა, სტატიის ბოლო პარაგრაფში რამდენიმე ქვეყნის მაგალითზე ნაჩვენებია ურთიერთკავშირი საერთო სტრუქტურულ, სტრუქტურულ დარგობრივ (სამრეწველო) და სტრუქტურულ რეგიონულ პოლიტიკებს შორის. ამ ყველაფერმა ავტორს მისცა რამდენიმე რეკომენდაციის გაკეთების შესაძლებლობა საქრთველოს ეის-ის ზოგიერთი მიმართულების განვითარების შესახებ.

საფრანგეთის გამოცდილებიდან შეიძლება გაკეთდეს შემდეგი ძირითადი დასკვნები: 1. გააქტიურდა სახელმწიფოს როლი ეკონომიკური, კერძოდ ინოვაციური განვითარების რეგულირებაში, ხარისხობრივად ახალ დონეზე აღორძინდა დირიჟისტული ტრადიციები, რომლებიც დამახასიათებელია განვითარების რეგულირების კეინზიანური მოდელისათვის: სახელმწიფო ამუშავებს საერთო ეროვნული და რეგიონული განვითარების სტრატეგიებს, ახორციელებს ინოვაციური განვითარების საგადასახადო სტიმულირებას, შექმნა და იყენებს ინვესტიციების სტრატეგიული ფონდის (FSI) სახსრებს სახელმწიფო-კერძო პარტნიორობაში მონაწილეებისათვის (მათ შორის ვენჩურული საწარმოების შექმნის დროს), შექმნილია ფონდები და სხვა ორგანიზაციები საუკეთესო ინოვაციური პროექტების საფინანსო დახმარებისათვის (FUI, ANR,  CDC, OSEO). 2. სამრეწველო განვითარების კოორდინაციის პროცესში გამოიყენება კომპლექსური მიდგომა _ მხარს უჭერენ არა მხოლოდ ინოვაციურ პროცესებს, არამედ სხვა ღონისძიებებსაც, რომლებიც ხელს უწყობს პროგრესულ ეკონომიკურ განვითარებას: საწარმოებში წილობრივი მონაწილეობა (რომელიც ყოველთვის არ არის დაკავშირებული ინოვაციურ გარდაქმნასთან), საწარმოო ჯაჭვების სტრუქტურიზაციის გაძლიერება (რისთვისაც იქმნება სტრატეგიული კომიტეტები საწარმოო ჯაჭვების მიხედვით). 3. მოხერხებულად, არატრივიალურად გადაწყვეტილია რეგიონული პრობლემა კონკურენტუნარიანობის პოლუსების შექმნის სახით, სადაც რეგიონული და საერთო ეროვნული განვითარების მიზნები და ინსტრუმენტები უშუალოდ ურთიერთდაკავშირებულები არიან და მიზნების მიღწევა ხორციელდება სამი საკვანძო მოთამაშის (მეცნიერება, სახელმწოფო, ბიზნესი) აწყობილი ურთიერთქმედების საფუძველზე.

სამხრეთ კორეის გამოცდილებიდან შეიძლება გაკეთდეს შემდეგი ძირითადი დასკვნები: 1. სამხრეთ კორეაში ინოვაციური ინდუსტრიული გარღვევისა და მისი განვითარებული ქვეყნების რიგებში გაყვანის განხორციელება შესაძლებელი გახდა მიზანმიმართული სახელმწიფო პოლიტიკის განხორციელების შედეგად, ე. ი. ამ გარღვევის წარმატებები 60-80-იან წლებში მიღწეული იყო აწყობილი და ინტენსიური სახელმწიფო დირიჟიზმის შედეგად. 2. ძირითადი როლი ინოვაციურ გარღვევაში ითამაშა ფინანსურ-სამრეწველო ჯგუფებმა (ფსჯ) _ “ჩებოლებმა”, რომლებშიც საბანკო შემადგენელს 60-80-იან წლებში უპირატესად სახელმწიფოებრივი ხასიათი ჰქონდა [Селезнев П., 2014; Справка ..., 2011]. 3. ახალი ინდუსტრიული ეკონომიკა შენდებოდა სხვადასხვა ფორმით ახალი ტექნოლოგიების სესხების პრინციპით (ევროატლანტიკური მოდელის ეის-ის მქონე ქვეყნებსა და იაპონიიდან). 4.ინდუსტრიულ ინოვაციურ გარღვევაში დიდი როლი ითამაშა იაპონელ პარტნიორებთან ერთობლივად ინოვაციური (უპირატესად ვენჩურული) საწარმოების შექმნამ [Селезнев П., 2014; Справка ..., 2011]. 5. დამმუშავებელი მრეწველობის პროდუქციის საერთაშორისო ბაზარზე დაიწყო როგორც ევროპის ქვეყნებისა და იაპონიის, ასევე სამხრეთ კორეის შევიწროება სწრაფად განვითარებადი ჩინეთის, ინდოეთის, თურქეთისა და ზოგიერთი სხვა ქვეყნის მხრიდან, რამაც აიძულა სამხრეთი კორეის ხელმძღვანელობა მოეხდინა ინოვაციური კურსის ფორსიფიცირება: შემუშავებული იყო სპეციალური პროგრამა, მიმართული განვითარების დაჩქარებასა და ინოვაციურ გარღვევაზე, რომელიც ხორციელდება რეგიონების დონეზე (პროექტი “4+9”) საწარმოო-ტექნიკური და ინოვაციური ბაზის, ინოვაციური განვითარებისათვის ინსტრუმენტებისა და ინოვაციური კლიმატის სტრუქტურირების გზით.

ფინეთის გამოცდილებიდან შეიძლება გაკეთდეს შემდეგი ძირითადი დასკვნები: 1. ფინეთის ეის-ის ფორმირება კარგა ხნის წინ დაიწყო და 2008 წლამდე შედარებით გამართულად მუშაობდა. 2008 წლიდან მშპ-ის დაცემა და ფინურ ექსპორტში მაღალი დამატებული ღირებულების მქონე საქონლის წილის შემცირება ბევრად იყო განპირობებული როგორც ძირითადი, ასევე ინოვაციების შემმუშავებელი წარმოებების გადატანით სხვა ქვეყნებში. საფრანგეთისგან განსხვავებით, სადაც ძირითადი წარმოების გადატანა საზღვარგარეთ განპირობებული იყო ქვეყნის შიგნით მაღალი გადასახადებით და ხელფასებზე მაღალი დანახარჯებით, ფინეთიდან ძირითადი წარმოების გადატანა უმეტესწილად ხდებოდა იმ ქვეყნებში, სადაც გარანტირებული იყო პროდუქციის მაღალი გასაღება, ინოვაციური სისტემების გადატანა კი სხვა ქვეყნებში გამართლებული იყო მოგების მიღებით ინოვაციების გაყიდვისაგან. ამის შედეგად ამ ქვეყნებში დაიწყო შესაბამისი პროდუქციის წარმოება და ფინეთიდან ანალოგიური პროდუქციის იმპორტი შეწყდა, რამაც ნეგატიური გავლენა მოახდინა ფინეთის ექსპორტის სტრუქტურაზე. 2. ფინეთის ინოვაციური სისტემის მუშაობის მკვეთრი გაუარესება ბევრად იყო განპირობებული მისი ზომაგადასული უზარმაზარობით და, ამავდროულად, დაქსაქსულობით, ამასთანავე, ინოვაციების შემუშავების სისტემებსა და საბოლოო პროდუქტის მწარმოებელ კომპანიებს შორის არასაკმარისად მკვეთრი კოორდინაციით. ამასთან, მცირე ქვეყანაში შეუძლებელია ბევრი “გარღვევითი” ინოვაციის შექმნა (შესაძლებელი არ არის ამისათვის საჭირო საკმარისი რაოდენობის მაღალკვალიფიციური სპეციალისტების მოზიდვა, შემუშავებებისათვის საჭირო ინფორმაციის სხვა ქვეყნებიდან უსასყიდლოდ მიღება). ამიტომ, როგორც აღნიშნეს ეკონომიკური თანამშრომლობის და განვითარების ორგანიზაციის ექსპერტებმა, ამჟამად საჭიროა ფინეთის ეის-ის სიღრმისეული ტრანსფორმაცია. 3. ამასთან ერთად, ფინური ეის-ის ფუნქციონირების წარსული გამოცდილებიდან საჭიროა ყურადღების მიქცევა ინოვაციური პროცესის მონაწილეებს შორის ურთიერთქმედების ზოგიერთ წარმატებით გამოყენებულ მექანიზმზე, მაგალითად, ბიზნესდამაჩქარებლების (რომლებიც კერძო კომპანიებია) სტარტაპ-კომპანიებთან ურთიერთქმედების მექანიზმზე, რომლის პირობებში ბიზნესდამაჩქარებლები სტარტაპ-კომპანიების არა კონკურენტები, არამედ ინვესტორები არიან და ამიტომ კომერციულად დაინტერესებულნი მათ ეფექტიან ფუნქციონირებაზე.

იმაში დასარწმუნებლად, რომ კონკრეტულ ქვეყანაში განვითარების საერთო სახელმწიფოებრივი რეგულირება უნდა მიმდინარეობდეს არა ვიწროდ გაგებული “სამრეწველო პოლიტიკის”, არამედ საერთო სტრუქტურული (სტრუქტურული დარგობრივი პოლიტიკა ინოვაციური პოლიტიკის გამოკვეთით, სტრუქტურული რეგიონული პოლიტიკა, ასევე ინოვაციური პოლიტიკის გამოკვეთით) პოლიტიკის ჩარჩოებში, მოვიყვანთ რამდენიმე ამონაწერს, რომელიც ეხება გერმანიისა და შვედეთის გამოცდილებას.

გასული საუკუნის 60_80-იან წლებში გერმანიაში დარგობრივი სტრუქტურული პოლიტიკის ჩარჩოებში დომინირებდა ღონისძიებები, რომელთა მიზანი იყო არსებული სტრუქტურების შენარჩუნება (სოფლისა და სატყეო მეურნეობაში, რკინიგზის ტრანსპორტზე, გემთმშენებლობაში, ავიაკოსმოსურ მრეწველობაში). თუმცა სუბსიდიებმა (თვითმფრინავების მშენებლობის გამოკლებით) ვერ უზრუნველყო მათი პროდუქციის კონკურენტუნარიანობა საერთაშორისო ბაზრებზე, რის გამოც თანდათანობით უარი თქვეს პოლიტიკის ამ სახეზე. უფრო ეფექტიანია სტრუქტურული პოლიტიკა, რომელიც შემგუებელი (ფორმირებადი) ხასიათის მატარებელია და “მიმართულია სტრუქტურული გარდაქმნების ხელშეწყობისკენ.  ამ შემთხვევაში სახელმწიფო იყენებს თავის საშუალებებს ეკონომიკური სუბიექტების დასახმარებლად ახალ საწარმოო და ტექნოლოგიურ გამოწვევებთან შეგუების პროცესში, ხელს უწყობს პროგრესულ ძვრებს, აქტიურად აყალიბებს განვითარების პერსპექტიულ მიმართულებებს [Белов В., Баранова К., 2010]. “ეკონომიკისა და ტექნოლოგიების ფედერალურმა სამინისტრომ 2008 წ. მოკლედ განსაზღვრა სამრეწველო პოლიტიკა, “როგორც შტანდორტული პოლიტიკა,განხორციელებული მრეწველობის ინტერესების შესაბამისად”.მის ძირითად მიზნად გამოცხადებულია ხელსაყრელი ჩარჩო პირობების შექმნა სამრეწველო ინოვაციებისათვის, ინვესტიციებისა და წარმოებისათვის. არსებითად _ ეს არის ხელსაყრელი ჩარჩო პირობების ფორმირების პოლიტიკა კონკრეტული სამეურნეო-პოლიტიკური ტერიტორიული სივრცის განვითარებისათვის, მასში კაპიტალის, მომსახურებისა და სამუშაო ძალის მოზიდვის (და მასში შენარჩუნების) მიზნით. ამ პოლიტიკის შემადგენელი ნაწილია კონკრეტული პროექტების მხარდაჭერა მრეწველობაში, მათ შორის მაღალტექნოლოგიურ და ინოვაციურ სფეროებში. შტანდორტული პოლიტიკატარდება ფედერალურ, მიწებისა და კომუნალურ დონეებზე და თავის თავში ახამებს სტრუქტურული პოლიტიკის ყველა სახეს.ეს პოლიტიკა ყველაზე შედეგიანია რეგიონულ დონეზე და, სავარაუდოდ, სწორედ ამიტომ გერმანულმა სახელმწიფომ გადაწყვიტა მისი გამოყენება თანამედროვე სამრეწველო პოლიტიკის მხარდაჭერის მიზნით” [Белов В., Баранова К., 2010].

შვედეთის სამრეწველო პოლიტიკის გამოცალკევება მისი ეკონომიკური პოლიტიკიდან საკმაოდ რთულია, რამდენადაც მრეწველობა ვითარდება ქვეყნის მთელ სახალხო მეურნეობაზე გათვლილი ღონისძიებების ზემოქმედებით. მის დამახასიათებელ თავისებურებას წარმოადგენს ინოვაციური, ეკოლოგიური და რეგიონული პოლიტიკის გადახლართვა. აქტიურად გამოიყენება აგრეთვე სახელმწიფოს პარტნიორობა კერძო ბიზნესთან, რომელიც ხორციელდება არა მხოლოდ ცალკეული პროექტების განხორციელებით, არამედ მაკროეკონომიკურ დონეზეც [Антюшина Н., 2010]. მთავარი მიმართულება ინოვაციურ პოლიტიკაში _ ეს არის ინოვაციური ჯაჭვის მთლიანობის მიღწევა, ადეკვატური დაფინანსება, აგრეთვე, მრავალრგოლიანი ინოვაციური ჯაჭვის მრავალრიცხოვანი მონაწილეების მოქმედებების კოორდინაცია. ამიტომ პირველ პლანზეა ეროვნული ინოვაციური სისტემის (NIS) ფორმირება და ფუნქციონალ მდგომარეობაში შენარჩუნება და სახელმწიფო მეურნეობის სამ სფეროს შორის (განათლება _ მეცნიერება _ წარმოება) კოორდინაცია და კოოპერაცია [Антюшина Н., 2010 ].

მოყვანილი ციტატებიდან ნათელია, რომ ყველა ქვეყანაში ადგილი აქვს (სახელმწიფო რეგულირების სფეროში) დარგობრივი სტრუქტურული (სამრეწველო) და ინოვაციური პოლიტიკების გადახლართვას; სახელმწიფო ახორციელებს როგორც ბიზნესის პირდაპირ რეგულირებას (საფინანსო ინტერვენციები), ასევე ირიბს (ქმნის შესაბამის “ჩარჩო” პირობებს; სახელმწიფო სტრატეგიებში, კონკრეტული ქვეყნის თავისებურებების შესაბამისად, გამოიყოფა დარგობრივი პრიორიტეტები, რომლის რეალიზაციისაკენ არის მიმართული სახელმწიფო კოორდინაცია.

პოლიტიკების “გადახლართვა” აყენებს სწორედ საერთო სტრუქტურული დარგობრივი პოლიტიკის გატარების აუცილებლობის საკითხს, რომელშიც გათვალისწინებული უნდა იყოს როგორც სახელმწიფოს  პირდაპირი  საფინანსო ინტერვენციები (სახელმწიფოს მონაწილეობით საწარმოთა შექმნისა და ინოვაციური საწარმოების შექმნისათვის სახელმწიფო ვენჩურის გამოყენების ჩათვლით), ასევე ბიზნესის არაპირდაპირი რეგულირებაც (მისთვის ისეთი ჩარჩო პირობების შექმნა, რომ ბიზნესი თავისი საკუთარი სახსრების ხარჯზე ისწრაფოდეს ინოვაციური განვითარებისათვის საჭირო ფინანსური, სამრეწველო და ინოვაციური სტრუქტურების შექმნისაკენ ეკონომიკური განვითარების საკუთარი ბიზნესკოორდინაციის გზით). წარმოებასა და ინოვაციებში განხორციელებული ინვესტიციების უმეტეს ნაწილს ბიზნესი ახორციელებს საკუთარი სახსრების ხარჯზე, ე. ი. კერძო ბიზნესი  დამოუკიდებლად წყვეტს რესტრუქტურიზაციასთან, ინოვაციებსა და ტექნოლოგიების დანერგვასთან დაკავშირებული საკითხების უმეტესობას. სახელმწიფომ ბიზნესის განვითარების ირიბი “ჩარჩო” კოორდინაციის ფარგლებში ხელი უნდა შეუწყოს მას თანამედროვე საფინანსო და სხვა ინსტიტუციურ-ორგანიზაციული მექანიზმების შექმნაში, რომელიც საჭიროა ინოვაციური და საერთოდ, წარმოებრივი განვითარებისათვის, ეკონომიკის აუცილებელი რესტრუქტურიზაციისათვის. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია საქართველოს პირობებში, რამდენადაც ახლა კერძო სექტორში არ არის როგორც მსხვილი ბიზნესის საფინანსო სახსრების მობილიზაციის, ისე საერთოდ მოსახლეობის, ასევე მცირე და საშუალო ბიზნესის საფინანსო დანაზოგების აკუმულირების ქმედითი მექანიზმები  მათი დაბანდებისათვის რეალურ სექტორში ინვესტიციების სახით.

ამიტომ აუცილებელია, საქართველოში შეიქმნას ქმედითი სახელმწიფო მექანიზმები ინდუსტრიული და ინოვაციური განვითარების ხელშესაწყობად როგორც ფისკალურ სისტემაში, ისე ფინანსურ სფეროში. ამასთან, ამ უკანასკნელში, სახელმწიფო კოორდინაციის საფინანსო მექანიზმების შექმნის (პირველ რიგში საფინანსო ინტერვენციის პირდაპირი მეთოდების წარმოებაში ინვესტიციების სახით) გარდა, აუცილებელია (და ეს ყველაზე მთავარია) შესაბამისი საფინანსო მექანიზმების განვითარება უშუალოდ ბიზნესგარემოში.

დასკვნაში მოკლედ შევაჯამეთ, თუ რისი აღება შეუძლია საქართველოს განხილული ქვეყნების გამოცდილებიდან ეის-ის წარმატებითი ფორმირებისათვის.

ქვეყანაში, რომელიც ეის-ის ფორმირებას პრაქტიკულად ნულოვანი დონიდან იწყებს, შეუძლებელია წარმატებული ინოვაციური პოლიტიკის გატარება სახელმწოფო დირიჟიზმის გაძლიერების გარეშე. კერძოდ, ეს უნდა განხორციელდეს არა მარტო რეგულირების ინსტრუმენტების მეშვეობით, არამედ მთავრობის მხრიდან ბიზნესის წარმომადგენლებთან შეთანხმებების დადებითაც. ასე მაგალითად, სამხრეთკორეული რეფორმების “მამამ” პრეზიდენტმა პაკ ჩონ ხიმ ცალკეულ ბიზნესმენებს (რომლებიც მუშაობდნენ ძირითადად ვაჭრობის სფეროში) დაუსახა ამოცანა, რომ მათ ხელი მოეკიდათ სულ სხვა ბიზნესისათვისაც (მანქანათმშენებლობა, გემთშენებლობა, მაგნიტოფონები და ტელევიზორები, საყოფაცხოვრებო ქიმია, მსუბუქი მრეწველობა) და, ამასთან, დაპირდა მათ, რომ გაუწევდა საფინანსო და სხვა სახის მხარდაჭერას სახელმწიფოს მხრიდან [Корейское ..., 2008]. შეიქმნა “ჩებოლები” (საფინანსო სამრეწველო ჯგუფები) და შედარებით მოკლე ვადებში გაჩნდა ბევრი მსხვილი უპირატესად ექსპორტზე ორიენტირებული წარმოება. სახელმწიფოსა და ბიზნესს შორის ურთიერთქმედების ასეთი მექანიზმი მიზანშეწონილია გამოყენებულ იქნეს საქართველოშიც.

ასევე დავამატებთ, რომ საქართველოში ინოვაციური პოლიტიკის სტრატეგიის შემუშავების საპირველრიგო ამოცანა უნდა გახდეს სამრეწველო და ინოვაციური საქმიანობის რეგიონული ცენტრების პროექტირების საკითხი, რომელთა სტრუქტურირება, ჩვენი აზრით, უნდა ხდებოდეს ფრანგული კონკურენტუნარიანობის პოლუსების მსგავსად.

განხილული ქვეყნების გამოცდილებიდან შეიძლება ზოგიერთი სხვა მექანიზმის გადმოღებაც: საჭიროა, სამხრეთ კორეის მსგავსად ფინანსურ-სამრეწველო ჯგუფების შექმნა მრავალდარგობრივი კონგლომერატების ორგანიზაციისა და მათ შემადგენლობაში შემავალ საწარმოებში ინავაციური საქმიანობის განვითარებისათვის, ასევე საჭიროა ახალი ინოვაციური (მათ შორის ვენჩურული) საწარმოების შექმნა; საჭიროა ინოვაციების სესხების ხერხების გადმოღება: ლიცენზიებისა და ნოუ-ჰაუების შეძენა, უცხოური ფირმებისათვის ახალი საწარმოების მშენებლობის შეკვეთა და მათ მიერ ადგილობრივი მეწარმეებისათვის მზა ობიექტების ჩაბარება; ინოვაციური საქმიანობისა და საწარმოების ინოვაციური განახლების სახელმწიფო დაფინანსების სფეროში საჭიროა საფრანგეთის მსგავსად საერთოეროვნული სახელმწიფო ფონდისა და სხვა (FSI, FUI, ANR, CDС, OSEO) მსგავსი ორგანიზაციების შექმნა მათი საქმიანობის შესაბამისი რეგლამენტაციით;  ინოვაციური საქმიანობის საგარეო დაფინანსების სფეროში, კერძოდ, მცირე ევროპული ქვეყნების მსგავსად, საჭიროა შესაბამისი ურთიერთობების დამყარება გარკვეულ ტრანსეროვნულ კორპორაციებთან იმ მიზნით, რომ მოხდეს მათი დაინტერესება გრანტების გამოყოფაში ქვეყნის უნივერსიტეტებსა და სამეცნიერო-კვლევით ინსტიტუტებში ინოვაციური შემუშავებების დასაფინანსებლად, ასევე _ ამ ტრანსეროვნულ კორპორაციებთან ურთიერთობების დამყარება ერთობლივი ინოვაციური პროექტების რეალიზაციისათვის; ამის გარდა, უცხოელ პარტნიორებთან ერთობლივად მეცნიერებატევადი ინოვაციური წარმოებების (საწარმოების) ორგანიზაცია თავისთავად გულისხმობს მათ წილობრივ მონაწილეობას ამ წარმოებების მშენებლობის დაფინანსებაში; ფინეთის გამოცდილებიდან შეიძლება ავითვისოთ ინვესტორების მხრიდან დამწყებ და ზრდის სტადიაზე მყოფი ახალი კომპანიების ფინანსური და კონსალტინგური მხარდაჭერის მექანიზმი. 

გამოყენებული ლიტერატურა 

1. ასოცირების შესახებ შეთანხმება ერთის მხრივ, საქართველოსა და მეორეს მხრივ, ევროკავშირს და ევროპის ატომური ენერგიის გაერთიანებას და მათ წევრ სახელმწიფოებს შორის. 2014. _ ელექტრონული რესურსი: https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2496959?publication=0
2. European Parliamentary Research Services (2016). Global trendometer. Essays of medium and long-term global trends. Brusseles. – Elеctronic resurce: https://espas.secure.europarl.europa.eu/orbis/sites/default/files/generated/document/en/EPRS_STU(2016)573301_EN.pdf
3. Антюшина Н. М. 2010. Промышленная политика Швеции. В сборнике: Промышленная политика европейских стран (Институт Европы РАН). М., 2010. – Электронный ресурс: ieras.ru/doclad/259/259-1%20(1).doc 
4. Белов В. Б., Баранова К. К. 2010. Промышленная политика в Германии. В сборнике: Промышленная политика европейских стран (Институт Европы РАН). М., 2010. – Электронный ресурс: ieras.ru/doclad/259/259-1%20(1).doc 
5. Корейское чудо – уроки для России. 20.03.2008. – Электронный ресурс: http://www.contrtv.ru/common/2641/
6.   Селезнев П. С., 2014. Инновационная политика современного государства: стратегии, модели, практика. Диссертация на соискание ученой степени д. п. н. Москва, 2014. Электронный ресурс: http://www.library.fa.ru/files/Seleznev.pdf
7. Справка о международном опыте инновационного развития, 2011. Министерство экономического развития Российской Федерации. Департамент координации, развития и регулирования внешнеэкономической деятельности. Электронный ресурс: http://economy.gov.ru/minec/about/structure/depsvod/doc20110407_02
8.  Структурная политика в России: новые условия и возможная повестка (Доклад НИУ ВШЭ). 2018. – Ж.: Вопросы экономики,  №6. С. 5-28.